‘Als je piekeren kunt voorkomen, is veel leed de wereld uit’

Het succes van haar boek Nooit meer piekeren verraste Marleen Derks. Inmiddels zijn er tien Piekerpoli’s in Nederland.

Na publicatie kwamen uit heel het land therapeuten naar haar toe met de vraag of ze haar methode tegen piekeren mochten overnemen. En nu ligt de derde herdruk van haar boek in de winkels. Derks:

“Piekeren is een soort mistwolk die tussen ons en oplossingen in komt te staan.”

Ze was zelf een kind dat veel piekerde. In haar pubertijd ontwikkelde Marleen Derks een eetstoornis. Toen ze later als psycholoog aan de slag ging met mensen met een eetstoornis, ontdekte ze de belangrijke rol die piekeren daarbij speelt. ‘Ik kwam erachter dat het gerelateerd was aan depressie, angststoornis en burn-out. Als ik niet zoveel had gepiekerd, had ik zelf ook geen eetstoornis ontwikkeld.

Eigenlijk zie je het in alle psychische stoornissen terugkomen. Als je piekeren kunt voorkomen, is veel leed de wereld uit. Daarom wilde ik dit boek schrijven.

Wat waren de reacties op Nooit meer piekeren?
‘Ik schreef het in eerste instantie voor mijn cliënten zodat ze thuis een handvat zouden hebben. Maar het boek kreeg enorm veel publiciteit. Ik heb toen de eerste Piekerpoli van Nederland geopend. En vanuit heel het land kreeg ik vragen van therapeuten om ook een Piekerpoli op te mogen richten.

Inmiddels zijn er al tien. Had je me voor de publicatie van mijn boek gezegd dat dit zou gebeuren, dan had ik je ongelovig aangekeken. Maar ik ben er maar in gesprongen, omdat ik zie dat mensen vaak te lang met een probleem blijven rondlopen. Met goede hulp kan een heleboel ellende voorkomen worden.’

Hoe komt het dat je zoveel weet over piekeren?
‘Eigen ervaring maar ik heb er ook wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Ik kwam erachter dat juist mensen die goed zijn in zelfreflectie, iets wat altijd hoog staat aangeschreven, vaak niet zo gelukkig zijn. Toen ik dit verder onderzocht, bleek dat we aan zelfreflectie doen als we in niet al te beste stemming zijn. Denk je in positieve stemming over jezelf, dan kun je makkelijk relativeren. Doe je het in negatieve stemming, dan zie je allemaal beren op de weg. Daar blijf je in hangen in plaats van dat je het aanpakt.’

Wat is piekeren precies?
‘Je brein werkt met associaties. Als ik tafel zeg, zeg jij stoel. Heel handig want zo kunnen we de wereld begrijpen. Pieker je, dan gaat je brein daar in het associatienetwerk meteen mee aan de haal. Dan herinnert het zich ineens dat je vijf jaar geleden ook al een blunder had gemaakt, en tien jaar geleden heeft je ex je in de steek had gelaten. Al die negatieve herinneringen worden willekeurig aan elkaar geplakt. Zo word je steeds somberder.

Piekeren kun je doen over jezelf, maar ook over je werk of iets anders. Ineens lijkt er van alles niet goed te zijn gegaan en ook maak je je zorgen over de toekomst. Het lijkt wel alsof je geen oplossingen meer kunt vinden. Sommigen denken dat piekeren nuttig is, maar dat is niet zo. Diep nadenken over een probleem is wel goed. Dan denk je na over iets wat op dat moment gebeurt en zoek je oplossingen of relativeer je het.’

“Bij piekeren raak je opgeslokt in herinneringen en doemscenario’s.”

Waarom gaan we eerder piekeren dan nadenken?
‘Omdat nadenken zoveel energie kost. Want je moet je problemen dan ook aanpakken. Als je in een slechte relatie zit, kun je daar best elke dag over piekeren en over klagen tegen vrienden. Zo kun je het lang volhouden. Maar als je echt nadenkt over de betekenis van die relatie, dan kan de consequentie zijn dat je de ander moet verlaten. In mijn praktijk zie ik vaak dat het angst is die voorkomt dat mensen die stap nemen. Piekeren is een manier om onbewust oplossingen zoeken uit te stellen. Het is een soort mistwolk die tussen ons en oplossingen in komt te staan.’

Hoe kan het dat de een er meer last van heeft dan de ander?
‘Piekeraars zijn vaak slimme mensen die snel kunnen denken. Ze raken verstrikt in hun gedachten. Het zijn meestal perfectionistische mensen. Ze zijn faalangstig terwijl de lat hoog ligt. Je moet altijd een 9 halen, met een 8 ben je teleurgesteld, daar kun je weer over gaan piekeren. En je kunt ook piekeren over sociale situaties: ‘Goh, ik was niet zo attent, wat zullen ze nu niet van me denken…’

Je hebt een methode ontwikkeld waarmee je piekeren kunt tegengaan, de KEUZE-methode. Hoe werkt die?
Wij identificeren ons sterk met onze gedachten en geloven ook echt wat we denken. Maar als je daar kritisch naar kijkt, zie je dat deze gedachten vaak niet kloppen. Met behulp van de KEUZE-methode leer je stapje voor stapje te doorzien of het klopt wat je denkt.

Kies: Dat is de eerste stap.
De tweede stap is Emotieregulatie. Je voelt je ongelukkig, angstig of rusteloos. Het is belangrijk dat je weet dat je niet bang bént maar dat je angstige gevoelens hebt. Als je dat kunt onderscheiden, is dat de tweede stap. Er zitten ook lichamelijke reacties bij. Word je angstig, dan ga je snel en hoog ademen. Concentreer je daarom als je bang bent op je ademhaling, ga rustig ademen.
De derde stap, het Uitvoeren, is om het ook echt aan te pakken. In mijn boek leg ik uit wat de valkuilen zijn en hoe je jezelf constant kunt blijven motiveren om het toch te doen.
De vierde stap is Zelfreflectie. Hoe ga je om met je innerlijke criticus?
De laatste stap is de Evaluatie, je leert hoe je – zonder die innerlijke criticus – iets een volgende keer weer anders kunt aanpakken.’

Heb je zelf ook iets geleerd van je boek?
‘Ja, time management en als eerste op de dag de taak doen waar ik het meest tegenop zag. Die taak (mijn boek schrijven om 05.00 uur ’s morgens) werd op den duur juist hetgeen waar ik het meest naar uit keek om weer te gaan doen. Ik raakte in een ‘flow’.’

Welk advies heb je aan piekeraars?
‘Het tegenovergestelde van piekeren is ‘in de flowkomen’. Wat je van atleten ook vaak hoort als ze als eerste over de finish komen: het ging bijna vanzelf. Dat zie je ook wel bij mensen met kantoorwerk, die kunnen soms zonder te merken uren werken en dan met een goed resultaat komen. Je hersenen, je ademhaling… alles lijkt in harmonie met elkaar te functioneren. Dat is ook de bedoeling van mijn boek: de focus bij het piekeren weg te halen om in die flow te komen. Gewoon weer te leven. Van die bank op te staan en echt te leven.’